جنگ از دولت ها، مردن سهم ملت ها

دکتر علی شریعتی در یکی از سخنرانی های خود که ” آرى اينچنين بود برادر!” نام داشت، جنگ های تاریخ بشر را اینچنین توصیف می کرد:

“گاهی ما را به جنگ می‌بردند، جنگ علیه کسانی که نمی‌شناختیم و شمشیر کشیدن به روی کسانی که نسبت به آنها هیچ کینه‌ای نمی‌ورزیدیم و حتی کسانی که همراه و هم طبقه و هم سرنوشت ما بودند. این جنگها- به قول دانشمندی- عبارت بود از جنگ دو گروهی که با هم می‌جنگیدند، بدون اینکه هم را بشناسند و برای کسانی که با هم نمی‌جنگیدند، اما هم را می‌شناختند.»

مصداق این روایت دکتر شریعتی همچنان زنده است و تاریخ جهان صحنه قدرت نمایی و جنگ وخون ریزی صاحبان قدرت است. در جدیدترین اتفاق تلخی که از این دست تمام جهان را نگران کرده است احتمال حمله روسیه به اکراین است.

این جنگ در واقع؛ جنگ دو ابرقدرت جهان است. از یک طرف ایالات متحده آمریکا وهم پیمانانش و ازسویی دیگر کشور روسیه. کامالا هریس معاون رئیس جمهور آمریکا نیز به تازگی در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ گفته است ” احتمال جنگ در اروپا زیاد است.”

همین چند ماه پیش بود که جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا بودجه نظامی ۷۷۰ میلیارد دلاری موسوم به “قانون مجوز دفاع ملی” را برای سال ۲۰۲۲ کشور خود امضا کرد. این بودجه ۲۵ میلیارد دلار بیشتر از بودجه درخواستی بایدن بود و در رای گیری سنای آمریکا، ۸۹ نماینده دموکرات و جمهوریخواه به این لایحه رای مثبت دادند.

این بودجه معادل نجات وتوسعه چندین کشور فقیر و جنگ زده در خاورمیانه و هر جای دیگر این دنیای خاکی ست وبا آن می توان رفاه و توسعه اقتصادی، ثبات و امنیت و در نهایت آزادی‌های سیاسی و مدنی را برای بسیاری از کشورهای فقیر جهان نهادینه کرد.

اما قدرت های جهان و دولت های آنان، همچنان به جنگ و انواع سلاح های خود می نازند و حتی اقتصاد خود را نیز بر پایه تولید انواع اسلحه برنامه ریزی کرده اند.

وال استریت ژورنال به تازگی در مطلبی تحت عنوان “چه کسی در افغانستان برنده شد؟” نوشت که از تولیدکنندگان بزرگ اسلحه گرفته تا کارآفرینان از جنگ طولانی در افغانستان بیشترین نفع را برده‌اند.

در گزارش این روزنامه براساس پروژه هزینه‌های جنگ دانشگاه براون آمده که “یک سوم تا نیمی از بودجه (اختصاص یافته به جنگ افغانستان) به پیمانکاران تعلق گرفت و پنج شرکت دفاعی جهان بیش از ۲ تریلیون دلار کاسب شدند.

ملت ها تنها قربانی این جنگ ها وخشونت ها در سراسر عالم هستند. حالا اعلام شده که جمعیت جهان در ابتدای سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۸ میلیارد نفر رسیده است. دمکراسی شکننده تر از هر زمان دیگری است و سایه جنگ بر سر ملت ها سنگینی می کند.

اکونومیست هر ساله شاخص دمکراسی در کشورها را بر اساس وضعیت سیستم حکومتی آنها رتبه بندی می کند. در آخرین گزارش منتشر شده، به طور کلی نشان می دهد، دموکراسی در سراسر جهان به پایین ترین سطح خود رسیده است و میانگین امتیاز کشورها کاهش یافته است.کاهشی حتی بزرگتر از میزان ثبت شده بین سال های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰.

بنظر می رسد ملت های زیادی همچنان در اضطراب جنگ و ناآرامی به سر می برند. صلح شان پایدار نیست و اگر هم با تیر وتفنگ با هم نمی جنگند ؛ با فقر ،گرسنگی، نا امنی و سیاست های غلط دولت های خود، در جنگی تمام عیار قرار دارند. کشته هایشان هم دست کمی از جنگ های واقعی ندارد و ملت هایی که با هزاران مصیبت، از سوء تغذیه گرفته تا آسیب های اجتماعی دست به گریبان خواهند بود.

در طول تاریخ و در بسیاری از موارد، ملت ها باید برای دولت ها بجنگند، بی آنکه دولت ها برای این قدرت نمایی خود اذنی ویا رضایتی از ملت ها گرفته باشند. ملت ها را به جنگ می برند، ملت ها می میرند و از فریاد شیون، قدرت ها را خیالی نیست.

به قول دکتر شریعتی ” اگر شکست می‌خوردیم، داغ و دردش را پدران و مادران ما و روستاهای متروک و مزارع خراب ما تحمل می‌کرد و اگر پیروز می‌شدیم افتخار و قدرت نصیب کسانی دیگر می‌شد و ما هرگز در فخر و غنیمتش سهیم نبودیم.”

از طرفی دولت هایی هم قرار دارند که در جنگ های قدرت ها و برای دفاع از ملت های خود، ناچار می شوند آرایش نظامی به خود بگیرند و ملت هایشان قربانی جنگ های ناخواسته می شوند.

هر چه هست گویی جنگ قدرت ها برای همیشه با برخی ملت ها و تمدن ها خواهد ماند و گریزی از آن نیست. تنها خدا کند به قول آن شاعر وهنرمند افغانی:

انگورها برسند
جهان مست شود
تلوتلو بخورند خيابان‌ها
به شانه‌ي هم بزنند
رئيس‌جمهورها و گداها
مرزها مست شوند
…
خدا كند انگورها برسند
براي لحظه‌اي
تفنگ‌ها يادشان برود دريدن را
كاردها يادشان برود
بريدن را
قلم‌ها آتش را
آتش‌بس بنويسند…
و
تو
همچنانكه يارت را تنگ مي‌بوسي
مرا نيز به ياد بياوري.

محبوب من
محبوب دور افتاده‌ي من
با من بزن پياله‌اي ديگر
به سلامتي باغ‌هاي معلق انگور.